مهمترین دستگاه های حشرات
مهمترین دستگاه های حشرات عبارتند از:
- دستگاه گوارش (Digestive System)
دستگاه گوارش در حشرات معمولا کامل است و به صورت لوله طویلی می باشد که از دهان شروع شده و به مقعد یا مخرج گوارش (Anus) ختم می شود. طول لوله گوارشی بر حسب نوع رژیم غذایی متفاوت است. گاهی طول آن با طول بندهای بدن انسان برابر است و گاهی چندین برابر طول بدن می باشد و نتیجتاً در داخل بدن چین خوردگی دارد. از نظر ساختمانی و مبدأ سلولی دستگاه گوارش در حشرات شامل ۳ قسمت است. بخش اول موسوم به روده جلویی (Stomodeum = Foregut) و متشکل از دهان، حلق (عضلانی است و عضلات این قسمت در حشراتی که خونخوار هستند در مکیدن خون نقش زیادی دارد)، مری (کوتاه بوده)، چینه دان (بعد از مری معمولاًچینه دان قرار گرفته است)، پیش معده (بعد از چینه دان (Crop)، پیش معده (Proventriculus) قرار دارد. در داخل پیش معده، خارهای کیتینی متعددی وجود دارد که باعث خرد شدن مواد غذایی و همچنین مخلوط شدن آنها با دیاستازهای گوارشی می شود).
به طور کلی روده جلویی وظیفه انبار کردن، خرد کردن و مخلوط کردن مواد غذایی را با دیاستازهای گوارشی بر عهده دارد؛ یعنی وظیفه اش ترشحی است. این مجموعه را روده جلویی می گویند که معمولاً منشأ اکتودرمی دارد. پوشش کیتینی سطح داخلی روده جلویی را هم مفروش کرده است، لذا در این قسمت جذب صورت نمی گیرد.
بعد از روده جلویی، قسمت میانی لوله گوارش (Midgut) قرار گرفته است. بخش اصلی هضم، جذب و گوارش در این قسمت که شامل معده اصلی یا Ventriculus می باشد، انجام می گیرد. روده میانی منشأ آندودرمی دارد.
قسمت سوم، روده خلفی (Proctodaeum = Hindgut) می باشد و از روده باریک و بزرگ تشکیل شده است که این دو را مجموعاً روده قدامی (Anterior Intestine) می نامند و منشأ اکتودرمی دارد.
بعد از روده قدامی، راست روده (Rectum) قرار گرفته است که نهایتاً به مقعد (Anus) ختم می شود. سطح داخلی روده خلفی هم از پوشش کیتینی مفروش شده است ولی به علت ضخامت کمتر، خاصیت جذب مختصری دارد.
- دستگاه دفعی (Excretory System)
دستگاه دفعی در حشرات از یک سری لوله های باریکی به نام لوله های مالپیگی (Malpighian tubuls) تشکیل شده است که در حد فاصل بین معده اصلی و روده به دستگاه گوارش متصل می شوند و مواد دفعی را از حفره عمومی بدن گرفته و به داخل لوله گوارش تخلیه می نمایند و معمولاً تعداد آنها بین ۴ تا ۶ عدد است ولی به تعداد بیشتر هم احتمال دارد وجود داشته باشند.
- دستگاه گردش خون (Circulatory System)
دستگاه گردش خون برخلاف مهره داران از نوع باز است که در حشرات شامل یک رگ پشتی است که قسمت عقبی این رگ که در ناحیه شکم قرار گرفته است، از حفره های متعدد بوجود آمده است و این حفره ها معمولاً به طور متوسط ۸ عدد می باشند و قلب نامیده می شوند.
انتهای این حفره ها بسته بوده و در حد فاصل بین این حفره ها که اصطلاحاً Pumping Chamber گفته می شوند، در طرفین سوراخی به نام Ostiole وجود دارد که خون از حفره عمومی بدن، تحت سیستم خاصی از طریق سوراخ ها وارد حفره ها شده و این حفره ها با انقباضات خود (از عقب به جلو) خون را به سمت جلوی بدن حشره منتقل می نمایند. قسمت جلوی رگ پشتی، آئورت نامیده می شود. خون از طریق آئورت وارد ناحیه سر شده، در داخل بدن پراکنده شده، در اطراف ارگان ها یا اندام های داخلی بدن جریان پیدا کرده و مجدداً به طرف حفره ها هدایت می شود. در حشرات خون نقشی در انتقال اکسیژن برعهده ندارد و فقط در انتقال هورمون ها، مواد غذایی و دیگر ترشحات بدن دخالت دارد؛ لذا کم خونی منجر به خفگی نمی شود بلکه منجر به گرسنگی شدید می گردد. خون در حشرات بی رنگ است و در بعضی حشرات به رنگ های زرد، آبی، سبز، قرمز و قرمز مایل به زرد دیده می شود. حتی در بعضی از حشرات رنگ خون در جنس نر و ماده متفاوت بوده و از روی رنگ خون می توان جنس ها را از هم تشخیص داد.
- دستگاه تنفس (Respiratory System)
دستگاه تنفس در حشرات از یک سیستم مخصوص تراشه ای تشکیل شده است که این سیستم تراشه ای از طریق سوراخ های تنفسی که در طرفین بندهای سینه و شکم قرار دارد، با خارج از بدن حشره ارتباط برقرار می نماید.
لوله های تراشه ای اصلی بدن معمولاً به تراشئول های متعددی (Trocheole) تقسیم شده و اکسیژن را مستقیماً در اختیار سلول های بدن قرار می دهند. اکثر حشرات دارای سیستم تراشه ای هستند. در انواع حشرات آبزی سیستم برانشی وجود دارد و در بعضی تنفس از طریق جلد صورت می گیرد و در حشراتی که پرواز خیلی سریع و طولانی و بلند دارند، قسمتی از این تراشه ها به صورت کیسه های هوایی درآمده اند که باعث سهولت در امر پرواز می شوند.
- دستگاه عصبی (Nervus System)
دستگاه عصبی در حشرات دارای عقده ای است و از عقده های متعدد تشکیل شده است که به صورت دو زنجیره ی عصبی در سطح شکمی اینها دیده می شود و مغز هم به صورت گره عصبی بزرگی در سر و یک جفت زنجیر عصبی شکمی در سر به مغز متصل می شوند.
- دستگاه تناسلی (Reproductive System)
معمولاً جنس های نر و ماده از همدیگر جدا است و به ندرت ممکن است هرمافرودیت مشاهده شود. دستگاه تناسلی نر از یک جفت بیضه تشکیل شده است که هر کدام از بیضه ها از لوله های باریکی به نام لوله های اسپرمی بوجود آمده اند که تعداد این لوله های اسپرمی در گونه های مختلف متفاوت است و ترشحات خود را از طریق مجرای افران (Vas efferens) وارد مجرای مشترک دفران (Vas defferens) می کنند. مجرای دفران معمولاً در قسمتی از طول خودش متسع شده و کیسه منی را بوجود می آورد و بعد این دو به هم پیوسته به مجرای اسپرم انداز (Ejaculatory duct) منتهی شده و در نهایت از طریق آلت تناسلی به خارج می رسد. غدد ضمیمه (Accessory glands) که به دستگاه تناسلی نر اتصال دارند، ترشحات خود را وارد مایع اسپرم می کنند.
دستگاه تناسلی ماده متشکل از یک جفت تخمدان مخروطی شکل است که هر کدام از تعدادی لوله های مخروطی به نام اواریول تشکیل شده است. تعداد اواریول ها در گونه های مختلف متفاوت است. ترشحات اواریول ها در هر طرف به مجرای تخم بر (Lateral Oviduct) وارد می شود. این مجرا به مجرای میانی تخم بر (Median Oviduct) ختم می شود و آن هم به دهلیز تناسلی (Genital Chamber) ختم می گردد.
به دستگاه تناسلی ماده هم یک جفت غدد ضمیمه متصل شده است که ماده چسبناکی ترشح کرده و باعث چسبیدن تخم به محل تخم گذاری می شود. علاوه بر Accessory gland کیسه ذخیره اسپرم به نام Spermathecal gland به دستگاه تناسلی ماده اضافه می شود که وظیفه آن ذخیره کردن اسپرم بعد از جفت گیری و نگهداری آن برای تمام طول عمر حشره است.
بسیاری از حشرات تخمگذار (Oviparite) هستند که تخم ها هنگام خارج شدن از بدن حشره ماده، فاقد جنین رسیده هستند و باید مدتی در خارج از بدن باقی مانده و خارج گردد؛ مثل اکثر حشرات.
گروهی تخم گذار زنده زا هستند؛ مانند مگس گوشت (Flesh fly).
بعضی زنده زا (Viviparite) هستند مانند مگس تسه تسه که تخم در داخل رحم حشره ماده باز شده، جنین خارج می شود و در مراحل مختلف لاروی به صورت لارو نارس، لاروهای رسیده یا مرحله شفیره ای خارج می شوند.