(CCHF (Crimean-Congo haemorrhagic fever

ضمائم دهانی کنه در حال خونخواری

 CCHF یک بیماری حاد تب‌دار و خونریزی دهنده و مشترک بین انسان و دام می‌باشد(۱)که از طریق گزش کنه یا تماس با خون یا ترشحات یا لاشه دام و انسان آلوده منتقل می‌شود. بیماری اولین بار در سال ۱۹۴۴ در کریمه اوکراین شرح داده شد و نام تب خونریزی دهنده برای آن اعلام گردید. در سال ۱۹۶۹ معلوم شد پاتوژن ایجاد کننده تب خونریزی دهنده کریمه کنگو مشابه همان بیماری است، که در سال ۱۹۵۶ در کنگو مشاهده گردیده است از این رو ارتباط این دو مکان و بیماری، باعث اسم فعلی شد. CCHF در انسان بیماری شدیدی همراه با مرگ و میر بین۱۰ تا ۴۰ درصد ایجاد می‌کند و همه گیری های داخل بیمارستان آن نیز شایع است. شیوع این بیماری انتشار جهانی دارد و بیشتر در آسیای میانه، افریقا و اروپا دیده شده است.(۲)

نقشه توزیع شیوع بیماری CCHF در دنیا (CDC)

کنه قبل و بعد از خونخواری

عامل بیماری ویروسی است از خانواده آربو ویروس (Arbovirus) و جنس نایرو ویروس (Nairovirus) (1 و ۲ و ۳)که می تواند از طریق کنه (Tick) سخت (Ixodidae) و خصوصاً جنس هیالوما (۴) و یا دام آلوده به انسان انتقال یابد.

Nymph (A), male (B), female (C), partially-engorged female (D) and two fully-engorged adults (E) of A-CDC

 عامل ویروسی بیماری از طریق گزش کنه ماده (در زمان خونخواری) و یا تماس با خون یا بافت آلوده انتقال می‌یابد. موارد بیشتر ابتلا در صنعت دامداری، چوپانان و کارکنان کشتارگاه ممکن است دیده شود.

 انتقال از انسان به انسان بوسیله تماس مستقیم با خون یا ترشحات بدن و اندام های مختلف نیز ممکن است رخ دهد.

کنه ها علاوه بر بیماری CCHF می‌توانند بیماریهایی چون لایم، Anaplasmosis، Babesiosis،Borrelia mayonii و … (اطلاعات بیشتر)

دوره کمون بسته به نوع ویروس بین ۱ تا سه روز و حداکثر ۹ روز می تواند باشد. علائم همراه با سردرد شدید، تب، لرز، درد عضلانی( بخصوص در پشت و پاها)، گیجی، درد و سفتی گردن، درد چشم و ترس از نور می‌باشد. ممکن است حالت تهوع و استفراغ وجود داشته باشد. تب بین ۳ تا ۱۶ روز طول می کشد، تورم و قرمزی صورت، گردن و قفسه سینه پرخونی خفیف حلق نیز شایع است.تغییرا ت قلبی عروقی مثل کاهش ضربان قلب و کاهش فشار خون نیز معمولاً مشاهده می شود. مرحله خونریزی نیز معمولا در سه تا ۵ روز بیماری رخ می‌دهد و ۱ تا ۱۰ روز طول می کشد. خونریزی در مخاط در پوست در طول خطی زیر بغلی  و زیر پستان ها در خانم ها دیده می شود و در محل های تزریق و تحت فشار نیز ممکن است دیده شود.(۵)

 عفونت و آلودگی به CCHF در گاو و گوسفند تنها با ایجاد واکنش تب همراه است و ویروس از گاو، گوسفند، بز و شتر که به صورت طبیعی آلوده شده‌اند، جدا گردیده است در حالی‌که هیچیک از حیوانات یاد شده در زمان جداسازی ویروس دارای هیچگونه علائم بالینی دال بر بروز بیماری نبوده‌اند.

کنه در پرندگان

کنه در احشام

علیرغم آلودگی شدید برخی از پرندگان به کنه‌های ناقل ویروس CCHF، تاکنون با انجام آزمایشهای مختلف نه تنها ویروس عامل بیماری از پرندگان دیده نشده، بلکه در پرندگانی که به شدت به کنه های ناقل ویروس آلوده بوده‌اند نیز هیچگونه واکنش سرولوژیکی گزارش نگردیده و وجود آنتی بادی CCHF در خون پرندگان به اثبات نرسیده است. اما با توجه به تمایل کنه های ناقل CCHF در مراحل نوزادی به تغذیه از خون پرندگان، این حیوانات نقش قابل توجهی را در بقای انواع کنه‌ها ایفا نموده و کنه‌های ناقل ویروس را به صورت گسترده در طبیعت منتشر می‌نمایند. در میان پرندگان شترمرغ نسبت به عامل بیماری حساس بوده و در کانون‌های آندمیک بیماری میزان شیوع نسبتاً بالای بیماری در گله شترمرغ‌ها گزارش گردیده است. (۵)

 کنه ماده بعد از خونخواری از بدن میزبان خود جداشده و در زمان تخم گذاری هزارن تخم از خود برجای می‌گذارد.

کنه ماده در حال تخم گذاری

پیشگیری و کنترل CCHF در حیوانات و کنه  کمی دشوار بوده و کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد و در حال حاضر هیچ واکسنی برای حیوانات وجود ندارد.

اگرچه در بخش‌های کوچکی از اروپای شرقی واکسن CCHF برای انسان استفاده می‌شده، اما در حال حاضر هیچ واکسن موثری که به طور سراسری برای ایمن سازی انسان باشد، وجود ندارد.(۲)

 پس تنها راه کنترل در انسان افزایش آگاهی نسبت به عوامل خطرزای بیماری می‌باشد.

به منظور کاهش انتقال خطر بیماری از کنه به انسان موارد زیر توصیه می‌گردد:

• لباس مناسب ( شلوار بلندو پیراهن آستین بلند) بپوشید.
• به منظور شناسایی بهتر کنه لباس‌های سفید و روشن بپوشید.
• از آفت کش ‌های مجاز برای از بین بردن کنه بر روی لباس خود استفاده کنید.
• از مواد دورکننده بر روی لباس و پوست خود استفاده کنید.
• به طور مرتب لباس و بدن خود را در مورد وجود کنه بررسی نمایید و در صورت مشاهده به طور مناسب کنه را جدا سازید.(۲)
• در صورتی که کنه به بدن چسبیده باشد با استفاده از یک پنس یا موچین بدون اینکه به حشره فشاری وارد ساخته و یا اینکه آنرا له کنید مانند شکل حشره را به سمت بالا گرفته و خارج سازید و محل را با الکل یا بتادین ضد عفونی نمایید.(۳)

زاویه و نحوه خروج کنه- (CDC)

• به منظور کنترل و از بین بردن آلودگی در دام‌ها به طور مرتب آنها و طویله دام  را بررسی نمایید.

• از تردد در  مناطقی که در آن کنه فراوان است تا حد امکان خودداری کنید.

برای کاهش خطر انتقال از حیوان به انسان:

•  در زمانی که با دام سرو کار دارید و در زمان ذبح و قطعه قطعه کردن گوشت و آماده سازی آن از دستکش مناسب استفاده نمایید.

• قبل از ورود به کشتارگاه دام‌ها را قرنطینه نمایید و دو هفته قبل از ورود به کشتارگاه دام ها را با سموم مجاز سم پاشی نمایید.

برای کاهش خطر انتقال از انسان به انسان:

•  با افرای که دچار بیماری CCHF شده‌اند تماس مستقیم نداشته باشید.
• زمانی که از بیماران مراقبت می‌کنید و در زمان درمان ایشان از دستکش استفاده نمایید.
•  زمانی که از بیماران مراقبت می کنید، به طور مرتب دست‌های خود را بشویید.(۲)

به منظور کنترل بهتر این بیماری بهسازی طویله های دام و پر کردن درز و شکاف بین دیوارها و کف که ممکن است محلی برای استراحت کنه باشد، و همچنین استفاده از حمام ضد کنه برای از بین بردن کنه از بدن دام توصیه می‌گردد.

منابع:

۱-https://bmcinfectdis.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12879-016-1660-6

۲-  http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs208/en/

۳-  https://www.cdc.gov/vhf/crimean-congo/index.html

۴- Factsheet: Crimean-Congo Hemorrhagic Fever (CCHF), CDC

۵- زینلی م، و همکاران، راهنمای کشوری مبارزه با بیماری تب خونریزی دهنده کریمه کونگو (CCHF)، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، نشر تهران، ۱۳۹۰

 گروه تخصصی بهداشت محیط دات کام