بایدها و نبایدهایی درمورد ظروف یکبار مصرف
مقدمه
این روزها استفاده از انواع ظروف یکبار مصرف چنان متداول شده که به سختی می توان دنیای بدون ظروف یکبار مصرف را مجسم کرد. همانطور که شیوه زندگی مردم روز به روز تغییر می کند و فناوری های جدید جایگزین بیشتر کارهای روزمره سنتی می شود، دیگر خانم های خانه دار هم تمایلی برای استفاده از دیگ های مسی و سنگی را ندارند. قابلمه های چدنی شیک، تفلون و پیرکس با انواع و اقسام مارک ها، جای ظروف لعابی و سفالی را گرفته اند و آنچه این روزها حضور پررنگ تر و مصرف بیشتری در زندگی ماشینی ما دارد (که همه کارهایمان با عجله و شتاب شده) ظروف یکبار مصرف کاغذی، پلاستیکی و مقوایی در انواع و اقسام طرح ها و رنگ ها است.
امروزه به دلیل اشتغال خانم ها و نداشتن فرصت کافی برای شستن ظروف غذا، بیشتر آنها ترجیح می دهند بلافاصله پس از مصرف غذا و نوشیدن مایعات، ظروف آن را دور بیندازند و از شر و زحمت شستن نجات پیدا کنند. در خانه، محل کار، همایش ها و جلسات علمی و اداری، مجالس عروسی و عزا و افطاری و توزیع نذورات و همه جا برای پذیرایی از میهمانان و توزیع در مکان های متعدد برای صرف غذا و نوشیدن چای و قهوه، آب و نوشابه از ظروف یکبار مصرف استفاده می شود. این ظروف از لحاظ ظاهری کاملاً بهداشتی و مقرون به صرفه است؛ زیرا نمی شکنند و برای شستشو نیاز به مصرف وقت و هزینه و نیرو، آب و مایع ظرفشویی ندارد. اما آیا همین قدر هم برای سلامتی بدن مفید است؟
ارتباط ظروف یکبار مصرف با سرطان
ظروف یکبار مصرف انواع مختلف دارد، چون در ساخت آنها ممکن است مواد شیمیایی استفاده شده باشد که پلاستیک را می سازند. بنابراین بهتر است ترجیحاً از ظروف یکبار مصرف کاغذی به جای پلاستیکی استفاده شود. غذاهای داغ مانند سوپ، آش و مانند آن یا نوشیدنی هایی مانند چای و قهوه نباید در ظروف یکبار مصرف شفاف ریخته شود. نوشیدن چای داغ در لیوان های پلاستیکی با حرارت بالا مضر است.
استفاده نابجا از ظروف پلی اتیلن یا پلاستیکی، موجب آزاد شدن مواد آلی و ترکیبات شیمیایی موجود در دیواره ظروف و ورود آنها به داخل مواد غذایی می شود که مصرف آنها برای سلامتی مضر است و ممکن است سبب بروز برخی بدخیمی ها در افراد شود. کارشناسان بهداشت معتقدند که در ساخت ظروف یکبار مصرف باید به منظور جلوگیری از شکنندگی آنها، از مواد پلاستیکی لایزر استفاده شود که اگر در درون این ظروف آب جوش یا غذای داغ مانند آش ریخته شود، این مواد در آن حل شده و وارد بدن می شوند و به دلیل داشتن ترکیبات خاص، موجب بروز سرطان های متعدد می شوند. کمی در مورد رنگ ظروف یکبار مصرف احتیاط کنید؛ زیرا اصولاً جنس ظروف یکبار مصرف به گونه ای است که توانایی نگهداری رنگ را ندارند و هنگام تماس با چای یا غذای داغ حل می شوند و یک لایه از آن همراه با غذا یا چای میل می شود. پس سعی کنید حداقل از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی شفاف یا سفید استفاده کنید.
جنس ظروف یکبار مصرف
پلاستیک ها به طور کلی پلیمرهایی هستند که از سنتز مواد اولیه ای به نام مونومر تهیه می شود. مونومرها موادی سمی هستند و برای سلامتی مضر می باشند؛ در حالی که پلیمرها خنثی هستند و شکلی ندارند اما اشکال این است که به طور معمول در فرآیند تهیه پلیمرها مقداری از مونومرها باقی می ماند.
اگر این فرآیند اصولی و مطابق با استانداردهای لازم صورت گرفته باشد، مشکلی برای سلامتی بوجود نمی آید. بنابراین در استفاده از پلاستیک ها به عنوان ظروف غذا باید بسیار محتاط بود. مواد افزودنی شامل پایدار کننده ها، نرم کننده ها و روان کننده ها و رنگ دانه ها که به منظور بهبود خواص پلیمر به آنها اضافه می شود، ممکن است به همان صورت اولیه یا به فرم شیمیایی تغییر شکل یافته به داخل مواد غذایی نفوذ کند. بدین ترتیب باید حد مجازی برای آنها در نظر گرفت.
در هنگام ساخت این محصولات باید توجه داشت که کدام نوع از موارد کاربردی سمی است و برای سلامت ضرر دارد و همچنین عناصری که امکان نفوذ آنها به داخل مواد غذایی وجود دارد بررسی و محدود شود.
قابل توجه مصرف کنندگان ظروف یکبار مصرف
- شما به عنوان مصرف کننده ظروف یکبار مصرف توجه کنید که این ظروف را از مکان معتبری که از مواد اولیه مرغوب و مطلوب استفاده می کنند تهیه فرمایید.
- به علامت اختصاری که در کف ظروف حک شده است توجه نمایید. (مانند PP یا PS و…) این علایم نشان دهنده این است که تولیدکننده ظروف از این طریق سعی در اطلاع رسانی مصرف کننده از نظر نوع کاربرد ظروف دارد و هر یک از این علایم نشانگر نوع مصرف و کاربرد ظروف یکبار مصرف است.
- پشت ظروف پلی استایرن علامت PS حک می شود که این علامت برای ظروف PVC نیز همانند علامت PVC است؛ هر دو نوع، ظرف شفاف هستند. ظروف پلی استایرن خش پذیر نیست و PVC هم اگر به آن نرم کننده نزنند خش پذیر نیست. همچنین اگر ظروف PVC گرم شوند، در صورت تماس با فلزات به آنها می چسبد. هنگامی که ظرف نوع PVC را در مقالب شعله نگه داریم، با شعله زرد می سوزد اما به دلیل اینکه دارای کلر هستند، به سرعت آتش خاموش می شود اما ظروف پلی استایرن در هنگام سوختن با شعله دود می کند.
- ظروف پلی استایرن در لیوان آب، کارد، چنگال و قاشق و ظروف غذایی مورد استفاده قرار می گیرد. ظروفی که به صورت فوم هستند، نوعی پلی استایرن هستند.
- استفاده از ظروف یکبار مصرف شفاف و کاغذی بهتر از انواع دیگر است.
- کیفیت جنس و مرغوبیت آن را در اولویت خرید قرار دهید نه قیمت آن را؛ زیرا ممکن است بعضی از انواع این ظروف با قیمت ارزان وارد بازار شود اما دارای کیفیت لازم نباشد.
- افرادی که قصد دادن اطعام و توزیع نذورات را دارند و از این ظروف استفاده می کنند، حتما سلامت مصرف کنندگان را مد نظر داشته باشند.
- غذا نباید با دمای بیش از ۴۰ درجه درون این ظروف قرار گیرد و بیش از دو ساعت هم نباید در این ظروف بماند.
- نوشیدن چای داغ در لیوان های پلاستیکی اعم از شفاف و مات یا سفید با حرارت بالا مضر است.
بطری های یکبار مصرف
در میان تمام انواع ظروف یکبار مصرف، بطری آب آشامیدنی پرمصرف ترین انواع این ظروف هستند. بطری هایی که در ماه های گرم سال حتی پس از خالی شدن از آب معدنی به طور مرتب از آب شهری پر می شوند و درون یخچال و فریزر قرار می گیرند تا خنک شوند و حتی برای استفاده از آبلیمو و آبغوره هم مورد استفاده قرار می گیرند.
اگرچه جنس این بطری ها PVC می باشد و مشکلی برای سلامتی ایجاد نمی کند، اما اگر بیش از شش ماه نگهداری شود، آلوده است. بنابراین بهتر است از استفاده مکرر این ظروف خودداری شود.
همچنین نباید از این بطری ها برای سرکه، آبغوره و آبلیمو که خاصیت اسیدی دارند استفاده شود. تحقیقات تازه نشان می دهد که استفاده طولانی از یک بطری یکبار مصرف به عملکرد مغز آسیب می رساند. به گفته دانشمندان، دوز کم ماده شیمیایی BPA یا بیسفنول آ که کاربرد گسترده ای در ساخت ظروف پلاستیکی دارد، به عملکرد مغز آسیب می رساند.
مضرات ظروف یکبار مصرف بر روی سیستم عصبی
مواد سمی موجود در ظروف یکبار مصرف ابتدا در چربی مواد غذایی حل می شود و پس از ورود به بدن هم جذب بافت های چربی بدن می شوند. تجمع این مواد سمی در بافت های چربی بدن، در طولانی مدت ممکن است به سلامتی ما آسیب رسانده و موجب ایجاد بیماری شود. اولین اثر مضر ظروف یکبار مصرف و محصولات ساخته شده از پلی استایرن، تأثیر مواد سمی آنها بر اعصاب است که سیستم مرکزی و ثانویه اعصاب انسان را مورد حمله قرار می دهد.
به عقیده کارشناسان، نظارت بر مواد غذایی، تجمع مواد پلی استایرن محلول در چربی، در بافت های غنی از چربی مغز و نخاع می تواند موجب اختلالات مزمن یا حاد در سیستم عصبی شود. حتی تماس طولانی مدت با مقادیر کم این مواد، موجب ایجاد اختلالات عصبی مانند خستگی، حالات عصبی، بی خوابی و حتی اختلالات خونی مانند کاهش پلاکت های خونی و هموگلوبین و اختلالاتی از قبیل ناهنجاری های کروموزومی و لنفاوی شود.
تأثیر ظروف یکبار مصرف بر روی سیستم گوارش
با توجه به افزایش روز افزون زندگی ماشینی و تغییر شیوه زندگی، تنوع مواد غذایی و تغییر عادت های غذایی، بیماری های گوارشی از جمله سرطان های دستگاه گوارشی مانند مری، معده و روده بزرگ، لوزالمعده و کبد بیش از گذشته شده و بی شک استفاده نکردن صحیح از ظروف یکبار مصرف و عدم دقت در انتخاب نوع مرغوب و مناسب آن نقش به سزایی در بروز این نوع بیماریها دارد.
چنانچه مواد داغ داخل ظروف یکبار مصرف ریخته شد و در صورتی که مواد موجود در ظروف با مواد غذایی ترکیب شود، سبب آسیب جدی به دستگاه گوارشی می شود و در دراز مدت، این مواد تأثیر سوئی بر سلامتی انسان خواهد داشت.
ظروف یکبار مصرف با منشأ گیاهی
یک خبر خوش برای کسانی که به هر دلیلی از طرفداران پر و پا قرص ظروف یکبار مصرف هستند؛ (هم در وقت شان صرفه جویی شده باشد و زندگی راحت تری داشته باشند و هم سلامتی شان تهدید نشود) و آن خبر خوش این است که ایران به فناوری ساخت ظروف گیاهی دست پیدا کرده است. ظروف یکبار مصرف گیاهی نه تنها عوارضی ندارد، بلکه پس از حداکثر شش ماه تجزیه می شود. همانطور که گفتیم گزارش های متعددی نشان داده است که ظروف یکبار مصرف پلاستیکی موجب ایجاد انواع سرطان ها و حتی انتقال مواد خطرناک از طریق ژن ها از نسلی به نسل دیگر می شود ضمن اینکه تا حدود ۳۰۰ سال قابل تجزیه نیست.
یک دسته از ظروف یکبار مصرف گیاهی، ظروفی است که تهیه شده از نشاسته ذرت اصلاح شده است. این ظروف سازگار با محیط زیست بوده و قدرت تجزیه پذیری در خاک حداکثر پس از شش ماه را دارد و عاری از هر گونه آثار مضر پلاستیکی است که در اثر تماس با مواد غذایی داغ ایجاد می شود و پس از تجزیه شدن در خاک، بدون هیچ آثار تخریبی بر محیط زیست می باشد.
منبع: پارسی ها